نماتد چیست؟ نماتد (نماتود – کرم لوله‌ای ریشه‌گره) یا بیماری خاک که از آن با سرطان یا انگل زمین هم نام می‌برند، یکی از بیماریهایی است که زمین‌های کشاورزی به آن مبتلا می‌شوند. این بیماری ریشه گیاه را درگیر کرده و به آن آسیب می‌زند. نماتدها کرم‌هایی لوله‌ای شکل و نخ مانند هستند و جزو بی مهرگانند. با ما همراه باشید تا بیشتر به معرفی این بیماری و راههای درمان آن بپردازیم:
نماتد چیست و طرز تشخیص آن چگونه است؟
همانطور که گفته شد این بیماری به انگل زمین یا سرطان خاک معروف است. اگر شکل ریشه‌ها را ببینید می‌فهمید گه چرا به آن سرطان خاک می‌گویند. این بیماری در واقع کرم لوله‌ای شکلی است، و در آن بافت های خود گیاه تغییر شکل یافته و به شکلی غیر طبیعی، درست همچون سلول های سرطانی تکثیر می‌شوند.
این کرم های لوله ای شکل در خاک زندگی می‌کنند. نوع ماده آن گلابی شکل و نوع نر لیمویی شکل است. طول نماتد متغیر می‌باشد و بین 1 تا 10 میلی متر می‌باشد. با چشم غیر مسلح دیده نمی‌شوند و بسیار ریز و باریکند.
روش تشخیص خاک سالم از خاک آلوده
برای تشخیص اینکه آیا خاکی به این بیماری مبتلا شده، کمی خاک را درون لیوان آب بریزید. پس از ته نشین شدن خاک موجودات زنده درون خاک روی سطح آب آمده و شناور می‌شوند. این جانوارن همان کرم‌های لوله ای شکلند که نماتد نام دارند.
کرم ماده تخم‌گذاری کرده و تخم‌ها در کیسه‌ای ژلاتینی محافظت می‌شوند، تخم‌ها در بافت ریشه بوده و پس از گذر از فصل سرما در بهار سر از تخم درآورده و به گیاه حمله می‌کنند.
نماتد مانع انتقال آب به ریشه گیاه می‌شود و از مواد غذایی ریشه نیز تغذیه کرده و مانع رسیدن مواد غذایی به گیاه می‌شود.
علائم تشخیص نماتد:
این بیماری ریشه گیاه را درگیر کرده و گره‌هایی به شکل غدد سرطانی روی ریشه ایجاد می‌کند که باعث پوسیدگی و خشکی گیاه می‌شود. اگر گیاه جوان باشد رودتر از بین می‌رود و گیاهان کهنسال تر پژمرده و زرد می‌شوند.
نماتد ریشه را زخم، ریش ریش، و غده دار می‌کند و باعث زردی و پژمردگی آن می‌شود.
علت بیماری نماتد (nematode):
زمانی که در زمین‌های کشاورزی رعایت کشت محصول و در اصطلاح آیش رعایت نشود و همیشه یک نوع کشت صورت بگیرد، تغییراتی در ساختار خاک بوجود می‌آید. این عدم رعایت کشت باعث می‌شود مواد ارگانک دور و اطراف ریشه گیاه تعادلشان به هم بخورد و چنین مشکلی پیش آید.
ریشه‌ای که تا دیروز به گیاه غذا می‌رساند، دیگر به گیاه حمله می‌کند و آن را از پا درمی‌آورد.
راه انتقال نماتد:
نماتد می‌تواند از طریق ابزارآلات کشاورزی آلوده به خاک منتقل شود. نفوذ آنها در دمای 16درجه بوده و در دمای بالا صورت نمی‌گیرد.
کنترل نماتد و پیشگیری:
همانطور که دریافتید، نماتد از بیماری های خطرناک خاک است. پس بهتر است برای کنترل آن از بوجود آمدنش جلوگیری شود. یعنی شرایطی که در آن این بیماری بوجود می‌آید را از بین ببریم.
- از جمله راههای مؤثر، دادن یخ آب زمستانه، کاشت پیش از موعد، آفتاب دادن به خاک و نیز ضدعفونی کردن خاک است. حتماً دیده‌اید کشاورزها گاهی یک گیاه را در کنار گیاه دیگر می‌کارند. مثلاً کاشتن گل جعفری مفید بوده و کرم ها را می‌کشد. لذا کشاورزان گاهی این گیاه را کنار گیاهان دیگر می‌کارند تا از بوجود آمدن نماتد پیشگیری و جلوگیری کنند.
- تناوب کاشت نیز یکی از راههای پیشگیرانه بوده و پس از ضدعفونی خاک مبتلا بهتر است تناوب طولانی مدت صوت گیرد. و اگر خاکی آلوده شد تا 12سال بعد آلودگیش از بین می‌رود.
- یکی دیگر از روشهای پیشگیری از این بیماری تقویت ریشه گیاه است. زیرا نماتد ریشه گیاه را هدف قرار می‌دهد.
- همچنین کشاورزان باید در انتخاب بذر سالم و به دور از آلودگی تلاش کنند.
- از روشهای دیگر کنترل بیماری از بین بردن بذر آلوده در زمین است. اگر گیاهی آلوده است باید از بین برود.
- سوزاندن مزرعه در فصل پاییز
- استفاده از ارقام مقاوم
- ضدعفونی کردن خاک با حرارت خورشید یا مواد ضدعفونی کننده
راههای شیمیایی مبارزه با نماتد:
حالا که دانستید نماتد چیست بهتر است با راه و روش های شیمیایی مقابله با آن نیز آشنا شوید. هنوز استفاده از سموم شیمیایی برای مبارزه با این بیماری به شکل چشمگیری جواب نداده است. و سمهای موجود نیز تخصصی نیستند. البته سم های زیادی برای مبارزه تولید شده است، اما هیچ یک جواب قطعی نداده است و کشاورزان همچنین از تجربیات خود برای جلوگیری و درمان بهره می‌برند. سالانه زمین های زراعی زیادی به این بیماری خطرناک دچار می‌شوند.
برای اینکه خاک مزرعه را بخواهید ضدعفونی کنید یکی از بهترین سموم نماتد کش که تا به حال عرضه شده و نتیجه بهتری داشته (Dichloropropene + Dichloropropane) D-D می باشد. خاکی مورد نظ باید مقداری رطوبت داشته و دما 15 درجه سانتیگراد باشد. مواد فرار را باید در عمق 15 الی 30 سانتی متری خاک تزریق کنید. برای این کار حتما باید ماشین ها خوب کالیبره شده تا مواد سمی با غلظت معین در خاک تزریق شوند. برای هر کشت غلظت مورد نظر متفاوت می باشد گاهی مهندسان کشاورزی تزریق این سموم را دو بار و با فاصله 3 الی 4 هفته نیز تجویز می کنند. بعد از ضدعفونی کردن خاک هیچ گیاهی تا 2 هفته نباید در این زمین ها کاشته شود.
برخی دیگر از سموم شیمیایی رایج در حال استفاده عبارتند از اگزامیل، دی بروکلروپرپان، راگبی، نماکور، و فینامیفیوس. این سموم را با خاک ترکیب می‌کنند و یا هنگام آبیاری به گیاه می‌رسانند.
نماتد و خسارات وارده به کشاورزان:
این بیماری ریشه گیاه را خراب کرده و باعث عفونت و گال در آن می‌شود. زمین‌های زیادی مبتلا به این بیماری می‌شوند و خسارات زیادی به کشاورزان وارد می‌آید.
گیاهان مقاوم در برابر نماتد:
نماتد نیز انواع گوناگونی دارد و هر گیاه و یا کشت، نماتد مربوط به خود را دارد. بیش از یازده هزار نوع نماتد در جهان وجود دارد و بیشتر کشت های صنعتی مبتلا می‌شوند.
