رازیانه یا بادیانه یا بادیان که نام علمی آن Foeniculum Vulgare است، گیاهی است علفی، معطر و چندساله از تیره چتریان (Apiaceae) که ارتفاع آن حدود یک متر، ساقههای آن قائم، استوانهای، منشعب و سبزرنگ است. این گیاه طبیعتی گرم دارد و بومی جنوب غربی آسیا و جنوب اروپا به ویژه بخش مدیترانهای است. رازیانه فواید و خواصی برای سلامتی و درمان برخی بیماری ها دارد که در این مطلب با چند مورد از خواص رازیانه و ارزش غذایی آن آشنا می شویم.
ارزش غذایی رازیانه:
در یک عدد پیاز متوسط رازیانه مقدار بسیار اندکی چربی وجود دارد و فاقد کلسترول است. به علاوه دارای ۷۲ کالری، ۳ گرم پروتئین، ۱۷ گرم کربوهیدرات، ۷ گرم فیبر خوراکی و ۹۶۹ میلیگرم پتاسیم می باشد. همچنین رازیانه محتوی مواد مفیدی نظیر انواع ویتامین ها مانند ویتامین C، ویتامین A، ویتامین B6، ویتامین K و اسید فولیک و مواد معدنی مثل آهن، کلسیم، مس، زینک و سلنیوم است.
فواید و خواص خارقالعاده رازیانه:
حفظ سلامت استخوان ها:
رازیانه با دارابودن مقادیر قابل توجه کلسیم ( حدود ۱۱۵ میلیگرم) سبب تقویت و استحکام استخوانها می شود. همچنین این گیاه دربردارنده منیزیم، فسفر و ویتامین K است که به همراه کلسیم به حفظ سلامت استخوان ها و استحکام آن ها کمک می کنند.
پیشگیری از بروز سرطان:
رازیانه دارای آنتول و سلنیوم است و بر اساس مطالعات بالینی این مواد برای پیشگیری و درمان انواع سرطان تخمدان، سرطان رحم، سرطان سینه و سرطان روده بزرگ مفید می باشند.
در برخی از مطالعات بالینی، آنتول به عنوان درمان طبیعی سرطان شناخته شده است و میتواند تولید سلولهای سرطان سینه را کاهش دهد. دانشمندان معتقدند که آنتول میتواند التهابی که باعث توسعه سرطان میشود را کاهش دهد. با این حال هنوز مطالعات بیشتری در این زمینه نیاز است.
بر طبق یافتههای علمی، سلنیوم نیز میتواند باعث کاهش نرخ مرگ و میر ناشی از سرطان شود.
به علاوه رازیانه سرشار از ترکیبات فنولی، فلاونوئیدها و آلکالوئیدها است که توانایی مهار رشد انواع تومورهای سرطانی را دارند.
دیابت:
نتایج حاصل از بررسیهای علمی نشان می دهد که مصرف روغن رازیانه اثر دیابت بر پانکراس موشهای صحرایی را برطرف می کند که گمان میرود این اثر رازیانه به دلیل خواص آنتیاکسیدانی بالای این گیاه است.در واقع در موشهای دیابتی که روغن رازیانه مصرف کردند، بازسازی سلولی در جزایر لانگرهانس لوزالمعده دیده شد .به بدین ترتیب ترمیم این بافت به دنبال مصرف رازیانه به دلیل اثر ترمیمی سلولهای برون ریز پانکراس است که اثر مثبت این ماده بر تولید انسولین را تایید می کند.
حفظ سلامت پوست:
رازیانه با دارا بودن خاصیت ضدالتهابی و ضدعفونیکنندگی به رفع آکنه کمک میکند .در واقع خاصیت ضد میکروبی آن باعث از بین بردن باکتریهای مسبب ایجاد آکنه میشود و ویژگی ضدالتهابی آن، باعث کاهش التهاب و تورم آکنه می شود. چای رازیانه به صورت خوراکی و موضعی برای درمان آکنه و جوش صورت مفید می باشد. همچنین می توان از ماسک رازیانه برای درمان جوش صورت استفاده کرد بدین منظور مقداری دانه های رازیانه را در یک فنجان آب جوش بریزید و 10 دقیقه صبر کنید تا دم بکشد و سرد شود، حالا این محلول را بر روی صورت و گردن قرار دهید و 5 دقیقه صبرکنید سپس با آب سرد بشویید.
بذر رازیانه شامل ترکیباتی مانند لیمونن، آنتول و میرسن است که برای درمان آکنه مفید هستند. علاوه بر این رازیانه منبع خوبی از ویتامین C است. ویتامین C یک آنتیاکسیدان قوی است که آسیب رادیکالهای آزاد را کاهش می دهد. همین امر سبب میشود پوست دچار پیری زودرس نشود. ویتامین C برای تشکیل کلاژن بسیار ضروری است و باعث محافظت از ظاهر پوست میشود.
کاهش فشارخون:
رازیانه با دارابودن مقادیر بالا پتاسیم و مقادیر ناچیز سدیم به کاهش فشار خون و التهاب کمک می کند. پتاسیم موجود در این گیاه بر خلاف سدیم با فشار خون بالا مقابله می کند و برای کاهش فشار خون سودمند و موثر است. برای اینکه متوجه تاثیر این گیاه روی کاهش فشارخون شوید لازم است که حدود چهار هفته از رازیانه استفاده کنید.
ضد تشنج:
روغن رازیانه دارای اثرات ضد تشنجی است که ممکن است به علت فعالیت گیرندههای GABAA (گابا یک انتقال دهنده عصبی مهم در سیستم عصبی مرکزی پستانداران که عموماً نقش مهاری دارد یعنی موجب مهار تحریکات نورونها یا تضعیف آنها میشود) باشد. بر اساس مطالعات صورت گرفته، عصاره رازیانه میتواند با تأثیر بر روی گیرندههای اپیوئیدی به واسطه فعال کردن گیرندههای GABAA اثرات مهاری القا نماید.
همچنین عصاره رازیانه باعث تقویت فعالیت پمپ Na+/K+ ATP ase می شود. این پمپ نقش مهمی را در تنظیم تحریک پذیری نورونی بازی میکند و کاهش فعالیت پمپ نقش مهمی در ایجاد تخلیههای الکتریکی انفجاری صرعی ایفا مینماید. مهار فعالیت این پمپ، پتانسیلهای پس سیناپسی مهاری گیرندههای GABAA و GABAB را تغییر میدهد. علاوه بر این امروزه از آنتول که یکی از ترکیبات اصلی رازیانه میباشد برای سنتز پنتوباربیتال که یک داروی قوی ضدتشنج است، استفاده میشود.
کاهش وزن:
بر اساس بررسیهای صورت گرفته نوشیدن چای رازیانه باعث کاهش گرسنگی و افزایش حس سیری در زنانی که اضافه وزن داشتهاند، شده است.
ترانس آنتول که ترکیبی در روغن رازیانه است بر کنترل اشتها اثر میگذارد. این ماده ساختاری شبیه نوعی هورمون دارد که اثر آن بر کنترل اشتها مشابه آمفتامین است. همچنین رازیانه تازه، دانه های رازیانه و عرق رازیانه، دارای مقادیر بالایی فیبر هستند که سبب کاهش اشتها در افراد شده و به لاغری و کاهش وزن کمک می کنند.
درمان کمخونی:
رازیانه با دارابودن آهن و هیستیدین که نوعی اسیدآمینه می باشد، به درمان کم خونی کمک می کند. آهن، مادهی اصلی هموگلوبین می باشد و هیستیدین هم هموگلوبین را تولید می کند و سبب شکل گیری اجزای دیگر خون می شود.
بهبود پارکینسون:
با توجه به مطالعات انجام شده بر روی پارکینسون، آنتیاکسیدانها در محافظت نورونهای دوپامینرژیک نقش دارند؛ مطالعات فیتوشیمیایی انجام شده نشان داده است که چندین ترکیب مختلف موجود در رازیانه شامل: رزمارینیک اسید، کوئرستین و کامپفرول دارای خاصیت آنتی اکسیدانی هستند. بنابراین با توجه به خاصیت آنتیاکسیدانی رازیانه و همچنین وجود ترکیبات شبه دوپامین در این گیاه (آنتول)، به نظر میرسد که گیاه رازیانه میتواند به روند بهبودی مبتلایان به پارکینسون کمک نماید.
بر اساس گزارشها، استرسهای اکسیداتیو با تولید رادیکالهای آزاد و تضعیف سیستم آنتیاکسیدانی مغز، در پاتوژنز بیماری پارکینسون نقش دارند. استرسهای اکسیداتیو، سبب آپوپتوز (مرگ سلولی) و از بین رفتن سلولهای دوپامینی میشوند.
یافتهها نشان میدهند که مصرف عصاره رازیانه که دارای ترکیبات آنتیاکسیدانی است، میتواند سبب بهبود علائم حرکتی و شناختی ناشی از بیماری پارکینسون شود.
موارد احتیاط و منع مصرف رازیانه:
بارداری و شیردهی
توصیه میشود در زمان بارداری و شیردهی، قبل از مصرف حتماً با پزشک متخصص مشورت صورت گیرد.
شرایط حساس به هورمون
رازیانه میتواند اثری مشابه هورمون استروژن داشته باشد. بنابراین اگر در شرایطی هستید که وخامت آن بر اثر استروژن بیشتر میشود، از مصرف این گیاه خودداری نمایید.
افراد مبتلا به بیماری کلیوی
افرادی که مبتلا به بیماریهای کلیوی هستند به دلیل سطح پتاسیم بالایی که در رازیانه وجود دارد باید مصرف این گیاه را محدود سازند.
