معرفی و نگهداری اسطوخودوس در منزل : اولین گیاه دارویی که در ابتدای راه اندازی سایت گل من و تو معرفی شد هیمن گیاه اسطوخودوس بود، اسطوخودوس (Lavendula – لاوندر) یک گیاه چند ساله شناخته شده و معطر هست که هر ساله با شاخ و برگ سبز خاکستری، خوشه های گل بوته ای شکل و فشرده خودش میتونه هم زیبایی به خونه شما بیاره و هم بخاطر داشتن خواص فوق العاده میتونه استفاده های مختلفی داشته باشه (در خصوص خواص اسطوخودوس در مطلبی جداگانه صحبت کریدم که حتما مطالعه کنید). این گیاه رو میشه در فصل بهار کاشت همچنین گیاه اسطوخودوس سرعت رشد متوسطی داره و اغلب هر سال چند سانتی متر به قد گیاه اضافه میشه فقط یادتون باشه ه این گیاه میتونه برای حیوانات خانگی کمی سمی باشه.
با گیاه اسطوخودوس بیشتر آشنا بشیم
اسطوخودوس گیاهی گلدار از جنس Lavandula و خانواده نعنائیان (Lamiaceae) میباشد. این گیاه چند ساله و هميشه سبز است و بومی مدیترانه غربی و کوه های شمال اسپانیا میباشد. این درختچه معطر به طور معمول ارتفاع 30 الی 60 سانتيمتری دارد ولی به ارتفاع 1 تا 2 متر نیز میتواند برسد. اسطوخودوس 15 تا20 سال در یک مکان باقی می ماند. این گیاه دارای سیستم ریشه ی طویل است که می تواند از عمق 3 تا 4 متری آب را جذب کند. برگ های همیشه سبز و نیزه ای شکل آن 2 تا 6 سانتی متر طول و 4 تا 6 میلی متر عرض دارند و به رنگ سبز تیره است که دارای کرک های فراوانی هستند و به همین دلیل به رنگ خاکستری تا نقره ای دیده می شوند.
نام رایح | اسطوخودوس و Lavender |
نام گیاه شناسی | Lavandula spp |
اندازه گیاه بالغ در طبیعت | عرض 60 الی 90 سانتی متر و طول 1 الی 1.5 متر |
PH مناسب خاک | خاک قلیایی رو دوست داره |
زمان گلدهی اسطوخودوس | اواخر و اوایل تابستان |
رنگ گلهای اسطوخودوس | بنفش، صورتی ارغوانی و آبی |
سمیت | برای سگ ها سمی و برای گربه ها سمی است |
اسطوخودوس دارای ساقه های متعدد چوبی شده در قاعده میباشد و گلهای صورتی ارغوانی و آبی رنگ آن در رأس ساقه ها ظاهر می شوند. اين گياه در سالهای اخير به ايران وارد شده است. گلهای اين گياه جاذب زنبور عسل بوده و عسل مرغوبی از آن توليد ميشود و میوه اسطوخودوس از نوع فندقه می باشد که به رنگ قهوه ای تیره دیده می شود. وزن هزار دانه اش 85/0 تا 1/1 گرم است.
هیمشه اسطوخودوس رو در نقاطی از خانه یا باغچه قرار بدید که بیشترین نور رو دریافت بکنه
گل من و تو
شرایط درست نگهداری اسطوخودوس در خانه
مانند بسیاری از گیاهان، زمانی شما در رشد و نگهداری این گیاه موفق خواهید شد که شرایط و نیازهای اسطوخودوس رو به خوبی فراهم کنید، این شرایط متناسب با نوع گونه ای که ازش نگهداری میکنید متفاوت هست ولی به صورت کلی میتونم بهتون بگم که نور از اصلی ترین نیازهیا این گیاه بوده و بعد از اون دما و خاکی که انتخاب میکنید براش مهم هست که در ادامه تمامی نیازها و شرایط درست نگهداری این گیاه رو با هم بررسی میکنم
گل اسطوخودوس چقدر نور نیاز داره؟
اگر دقت کرده باشید از ابتدای مطلب ما بر نور دریافتی گیاه تاکید زیادی داشتیم، چون اگر این گیاه نور خوبی دریافت نکنه به هیچ وجه رشد خوبی نخواهد داشت، پس سعی کنید اگر گیاه رو در گلدان میکارید محلی رو براش انتخاب کنید که بیشترین نور وجود داشته باشه (روزانه حداقل 8 الی 10 ساعت نور فیلتر شده) در داخل خانه پون گیاه از ابتدا به نور فیلتر شده عادت کرده به هیچ وجه در معرض نور مستقیم قرار ندید مگر اینکه از ابتدای بهار در این شرایط بوده باشه، ولی اگر یگاه رو در باغچه کاشتید هرچقدر در نور یبشتری باشه رشد و گلدهی بهتری هم خواهد داشت.
بهترین خاک برای نگهداری اسطوخودوس چیست؟
اسطوخودوس در خاکهای سبک شنی و در ارتفاعات 1700 متری از سطح دریا به صورت خودرو می روید اين گياه بسيار كم توقع ميباشد و در خاكهای فقير و آهكی و كم آب بخوبی رشد ميكند. Ph مناسب برای اون قلیایی هست و میتونه در این شرایط رشد خوبی داشته باشه، جالب هست بدونید که گیاه اسطوخودوس به نماتد مقاوم ميباشد. بايد توجه داشت كه اين گياه به شوری آب نيز تا حدی مقاوم است و میتونید اون رو در نقاطی كه دارای تشعشع شديد آفتاب است مانند حاشيه آسفالتها بکارید اگر میخواهید توی خونه و در داخل گلدان اون رو پرورش بدید بهتره از ترکیب خاک باغچه و کمی پرلیت استفاده کنید و اگر در داخل باغچه میکارید به ترکیب خاک کمی کود حیوانی پوسیده اضافه کنید.
هر چند وقت یکبار اسطوخودوس رو آبیاری کنیم؟
گل اسطخودوس خیلی زیاد به آبیاری حساس نیست و بعد از اولین آبیاری و پخش شدن ریشه اون در خاک میتونه آبیاری کم رو به خوبی تحمل کنه، ولی توجه داشته باشید که اگر میخواهید شاهد رشد خوب اون باشید اگر در گلدان کاشته شده زمانی بهش آب بدید که خاک تا عمق 2 الی 3 سانتی متری خشک شده باشه و بعد از آبیاری هم آب از زیر گلدان خارج بشه چون جمع شدن آب در زیر گلدان و یا آبیاری زیاد باعث پوسیدگی ریشه و بیماری قارچی در گیاه میشه، ولی اگر گیاه رو در خارج از خانه و باغچه کاشتید سعی کنید هر دو الی 4 روز یکبار اون رو آبیاری کنید.
بهترین دما برای رشد گیاه اسطوخودوس چقدر هست؟
اگر چه این گیاه میتونه دمای زیر15 در جه را تحمل بکنه ولی در فصل بهار هنگام رویش شاخ وبرگ به سرما حساس است (عدم کشت در مناطق گود وسرد) پس سعی کنید دمای حدود 18 الی 25 درجه سانتی گراد رو براش فراهم کنید، همچنین با بالا رفتن دما و خشک شدن محیط باید میزان آبیاری رو هم افزایش بدید، دمای خیلی بالا و یا دمای خیلی پایین میزان اسانس این گیاه رو کاهش خواهد داد.
میزان رطوبت مورد نیاز اسطوخودوس چقدر هست؟
این گیاه خیلی خیلی زیاد به رطوبت بالا نیاز نداره و حداقل رطوبت محل نگهداری اون باید حدود 40 الی 50 درصد باشه، همانطور که گفتیم اسطوخودوس میتونه طیف وسیعی از دماها را تحمل بکنه و معمولاً رطوبت بیشتر از سرما است که مسئول کشتن گیاهان اسطوخودوس است. رطوبت می تونه همیشه سعی کنید گیاه رو در مکانی قرار بدید که تهویه خوبی داشته باشه و نور زیاد به بوته های گیاه برسه تا رطوبت خیلی زیاد رو از بین ببره در ضمن در فصول سرد سال گیاهی که بیرون از خانه قرار داره رو کاور کنید.
آیا اسطوخودوس نیاز به کوددهی دارد؟
گل اسطوخودوس خیلی لوس نیست و میتونه در هر شرایطی رشد داشته باشه ولی اضافه کردن کمپوست به خاک موقع کاشت (در گلدان) و اضافه کردن کود حیوانی به خاک (موقع کاشت در گلدان) میتونه برای کاشت و تغذیه گیاه شما کافی باشه ولی خب اگر دوست دارید رشد خوبی داشته بشاه میتونید از کودهایی مثل کود سه بیست و کود 121236 برای این گیاه به صورت ماهی یکبار استفاده کنید، توجه کنید که کوددهی زیاد باعث کم شدن اسانس گیاه خواهد شد. خرید کودهای خودتون رو میتنید از فروشگاه گل من و تو انجام بدید.
آیا گیاه اسطوخودوس نیاز به تعویض گلدان دارد؟
این گیاه برای یک الی دو سال نیاز به تعویض گلدان نداره ولی اگر دیدید ریشه ها داره از زیر گلدون بیرون میزنه و یا رشد گیاه متوقف شده میتونید گلدان رو با یک سازی بزرگتر تعویض کنید، فقط یادتون باشه که گلدان جدید حتما باید زهکشی خوبی دشاته باشه و کف گلدان چندین سوراخ ایجاد کنید تا آب اضافی بعد از آبیاری از زیر گلدان خارج بشه
آیا گل اسطوخودوس نیاز به هرس دارد؟
این گیاه خیلی زیاد به هرس نداره و قط باید هر 4 ایل 5 ماه یکبار شاخه و برگهای اضافی اون رو برگهای خشک شده رو از گیاه جدا کنید.
چیکار کنیم اسطوخودوس گل بده؟ (گلدهی اسطوخودوس)
گیاهانی مثل اسطوخودوس بیشتر بخاطر گلها و خواصی که دارن پرورش داده میشن و اگر گیاه گل نده شاید به هیچ دردی نخواهد خورد و شاید این سوال براتون پیش اومده که چیکار کنیم اسطوخودوس گل بده؟ اگر در شکوفه دادن گیاهان اسطوخودوس خود با مشکل مواجه شدید، چند مشکل وجود دارد که میتونه عامل گل ندادن گیاهتون باشه:
کوددهی بیش از حد کیتونه یکی از دلایل گل ندادن اسطوخودوس باشه. خاک بسیار حاصلخیز به بهای تولید جوانه باعث رشد برگی گیاه شما خواهد شد. همچنین باید مطمئن شوید که گیاهان اسطوخودوس شما روزانه حداقل 6 تا 8 ساعت نور خورشید دریافت میکنه. اگر گیاه شما در مکان فعلی خود نور چندانی دریافت نمی کند، پس باید گیاه رو به محلی با نور زیاد منتقل کنید. در نهایت، هرس نکردن گیاه هم میتونه یکی از دلایل گل ندادن باشه
انواع گیاه اسطوخودوس
انواع مختلفی ازگیاه اسطوخودوس در دنیا و بازار وجود دارد که هر کدام دارای فواید و مزایایی مخصوص به خودش هست، به صورت خلاصه برخی از محبوب ترین ها گونه های اسطوخودوس رو معرفی میکنم :
- اسطوخودوس انگلیسی (Lavandula angustifolia) : خود این گونه به چندین رقم مختلف تقسیم میشه از جمله: “Munstead” یک گیاه قدیمی با گلهای آبی-بنفش. «Hidcote»، گونه ای هست که دارای گلهای بنفش تیره تر هست. “Jean Davis”، یک ترکیب منحصر به فرد که خوشه های گل صورتی کم رنگ را تولید می کند.
- اسطوخودوس لاواندین (Lavandula x intermedia) : خود این گونه هم به دو دسته تقسیم میشه : “Provence” که برای خشک کردن خیلی خوبه و “Grosso” گونه ای که دارای عطر فوق العاده هست و برای بیشتر بیماری ها از اون استفاده میکنند.
- اسطوخودوس حاشه دار (Lavandula dentata) : گونهای بوتهای و پرپشت که خوشههای گل آبی مایل به بنفش متراکم دارد.
- اسطوخودوس فرانسوی (Lavandula stoechas): یک گونه زیبای مدیترانه ای است که بوته ای کاملا فشرده دارد و گلهای اون با عطر بسیار زیاد به رنگ بنفش تیره خودنمایی میکند.
نحوه کاشت گیاه اسطوخودوس
اين گياه بوسيله بذر، قلمه و خوابانيدن ساقه گیاه تكثير ميشود. بايستي توجه داشت كه بهترين روش تكثير اين گياه قلمه است. بدين طريق كه در فصل پائيز از سرشاخه های اسطوخودوس قلمه تهيه كرده و در طول پائيز و زمستان آنرا در ماسه كاشته و در گلخانه نگهداری می كنند. معمولاً 3 تا 4 ماه قلمه ها ریشه دار ميشوند و در اوايل بهار قلمه ها را در زمين اصلي به فاصله 60 تا 80 سانتيمتر ميكارند. زمين مورد نظر براي كاشت اسطوخودوس را در پائيز شخم عميق زده و حدود 10 تن در هكتار كود حيواني همراه كودهاي فسفر و پتاسيم به خاك اضافه ميكنند.
چنانچه قلمه های اسطوخودوس در بهار از گياه مادري تهيه شود و سپس در ماسه كاشته شود ، ميتوان قلمه های ریشه دار را در فصل پائيز اقدام به كشت در زمين اصلي نمود. براي ريشهدار كردن قلمه های اسطوخودوس و يا هر گياه ديگری ميتوان از هورمون اكسين استفاده كرد.
در مطلبی جداگانه در خصوص نحوه کاشت اسطوخودوس به صورت کامل توضیح دادیم در ادامه چند نکته مهم در خصوص قلمه زدن اسطوخودوس بهتون میگم :
- برای تکثیر اسطوخودوس و قلمه زدن حتما از چاقوی تیز و استریل استفاده کنید.
- گلدانی که برای کاشت قلمه ها انتخاب میکنید حتما کوچک باشه تا خیلی سریع از ریشه پر بشه
- برای بالا رفتن موفقیت در تکثیر اسطوخودوس بهتره قلمه ها رو داخل پودر دارچین یا هورمون ریشه زایی بزنید.
- اگر میخواهید این گیاه رو در باغچه بکارید محلی رو براش انتخاب کنید که نور خیلی زیاد و شدید بهش بتابه و در طول روز حداقل 8 الی 12 ساعت نور در فصل تابستان بهش بخوره
- ولی اگر قصد کاشت گیاه اسطوخودوس در گلدان و خانه رو دارید محلی رو براش انتخاب کنید که در طول روز بیشترین نور رو دریافت کنه، پشت پنجره جنوبی و شمالی بهترین محل بریا قرار دادن گلدان اسطوخودوس هست
نکات کاشت اسطوخودوس
با توجه به اينكه اسطوخودوس گياهی چند ساله است در سال اول رشد اين گياه كند است. براي توليد گياهي با فرم مناسب لازم است كه عمليات هرس در پائيز سال اول و سال دوم انجام شود تا از رشد طولي گياه جلوگيري شود. بعد از هرس بايد قد گياه 15 تا 20 سانتيمتر شود (سال اول) در سال دوم به فرم نيمكره بايد هرس شود و ارتفاع 20 تا 25 سانتيمتر و پهنا از هر طرف 15 تا 20 سانتيمتر شود. در سال اول رشد كند است در سالهاي بعد سريع خواهد شد، بطوري كه در سال پنجم از هر بوته اسطوخودوس 500 گرم برگ خشك توليد خواهد شد. قسمت مورد استفاده اين گياه سرشاخههاي گلدار آنست و بهترين زمان برداشت هنگامي است كه گلها روي گياه ظاهر ميشوند. (اوايل تير تا اواسط مرداد)
مشکلات و بیماری های گیاه اسطوخودوس
گیاهان اسطوخودوس به بیماری های زیادی مبتلا نمیشه. آنها ممکن است به فیتوفتورا مبتلا شوند که یک بیماری قارچی است که بیشتر در خاک مشاهده میشه که باعث پوسیدگی ریشه و ساقه گیاه شما خواهد شد و پیشنهاد میکنم هر سه ماه یکبار گیاه رو با قارچ کش هم آبیار و هم غبارپاشی کنید. اسطوخودوس همچنین میتونه به لکه برگ سپتوریا که توسط یک قارچ ایجاد میشه دچار بشه که این بیماری در گوجه فرهنگی هم زیاد مشاهده میشه و با قارچکشی فصلی این شمکل هم رفع میشه
از دیگر آفت هایی که این گیاه رو مورد حمله قرار میدن میتونیم به مگسهای سفید، کنههای عنکبوتی، برگها و ساسها (که آسیب کمی میرسانند) اشاره کرد، برای رفع مشکل میتونید از اسپری آب، صابون های حشره کش و روغن چریش استفاده کنید. حشره گیاهی چهار لاین (FLPB) آفت دیگری است که در هنگام مکیدن برگ های گیاه اسطوخودوس یافت می شود و با آفت کش ها قابل کنترل است.
در ادامه بعضی از مشکلات رایج در نگهداری اسطوخودوس رو باهم بررسی میکنیم، این مشکلات برای کسانی رخ میده که گیاه رو در داخل گلدان و خانه نگهداری میکنند.
علت زرد شدن برگهای اسطوخودوس چیست؟
این شمکل بیشتر به آبیاری زیاد و یا مرطوب بودن زیاد خاک مربوط میشه، اگر برگ های پایینی زرد هستند، قطعاً به این معنی است که گیاه را بیش از حد آبیاری می کنید. پس آبیاری رو کاهش بدید و دو آبیاری بعدی رو با قارچ کش انجام بدید. خرید قارچ کش رو هم میتونید از فروشگاه گل من و تو انجام بدید.
علت وجود بوی بد در گیاه اسطوخودوس چیست؟
احتمالاً گیاه اسطوخودوس خودتون رو بیش از حد آبیاری کرده اید و همین مورد باعث پوسیدگی ساقه و ریشه گیاه شده پس حتما از گیاه قلمه تهیه کنید و خاک گلدان قبلی رو ضدعفونی کنید و یا دور بریزید.
دلیل افتادگی برگ اسطوخودوس چیست؟
این مشکل نشون میده که یا گیاه شما خیلی تشنگی کشیده و یا برگهای گیاه رو زیر آب بریدید و یا هنگام آبیاری خیلی زیاد آب روی برگها ریخته
دیگر بیماری های گل اسطوخودوس + راه درمان
اسطوخودوس در زمینهای تهی از مواد غذایی رشد می کند اما در سطوح وسیع باید زمینهای غنی وحاصلخیز وجود داشته باشد . در فصل پاییز هنگام آماده سازی زمین ،35تا50 تن در هکتار کود دامی کاملا پوسیده 70تا80 کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر و100 تا120 کیلوگرم در هکتار اکسید پتاس به خاک داده می شود. ر فصل بهار واوایل فصل رویش 70تا 80کیلوگرم کود ازت به صورت سرک به زمین داده می شود. هر سال در فصل پاییز60تا100 کیلوگرم در هکتار ازت،50تا60 کیلوگرم در هکتار اکسید فسفرو80تا120 کیلوگرم در هکتار اکسید پتاس به زمین داده می شود. استفاده از ازت پس از برداشت اولین محصول مناسب نیست وباعث کاهش مقاومت به سرما می شود.
علف کش مرکازین به مقدار 5 کیلودر هکتار وسینبار به مقدار8تا10 کیلوگرم در هکتار استفاده می شود. البته مخلوط دوعلف کش مرکازین(5 کیلوگرم) وسینبار(2 کیلو گرم) اثر بهتری دارد.
خلاصه ای در خصوص خواص درمانی اسطوخودوس
اين گياه در درمان بيماريهاي عصبي، استرسها، خستگي هاي روحي و سردردها مفيد است. در درمان تيك عصبي بكار ميرود. از جمله خواص ديگر آن ضد عفوني كننده خوبي ميباشد. بعنوان بخور و درمان زكام و سرماخوردگي و بيماريهاي ريوي استفاده ميشود. در درمان سينوزيت بهمراه گياه مرزنجوش يا بومادران بعنوان بخور استفاده ميشود. يك مشت از هر كدام با 2 ليوان آب جوش بخور داده شود. بوعلي سينا به اين گياه لقب جاروي دُماغ (فکر) داده است. براي رفع كم خوابي در قديم يك مشت از برگ اين گياه را زير بالش ميگذاشتند.
فرآوری اسطوخودوس : اسانس اسطوخودوس فرانسوی از تقطیر سرشاخه های گل دار با بخار آب حاصل می گردد. اگر این عمل در محل برداشت محصول صورت بگیرد، بازده ی بیشتری خواهد داشت. برگ ها و گل های این گیاه دارای 5/0 تا 5/1 اسانس، کومارین، فلاونوئید، استرول و تانن هستند.
اسانس این گیاه دارای خواصی چون آنتی باکتریال قوی، آرام بخش و موثر در درمان رماتیسم است. اسانس این گیاه بطور بسیار گسترده در فرآورده های آرایشی و بهداشتی کاربرد دارد.کلمه lavand به معنای تمیز کننده و شوینده است چون مردم اروپا از آن برای شستن بدن خود استفاده می کردنداسطوخودوس را باید با گیاهانی به تناوب کشت کرد که سبب گسترش علف های هرز نشوند . ذرت، گیاه مناسبی برای تناوب با اسطوخودوس است.
نکته جالب در خصوص اسطوخودوس
براي برداشت محصول از اره استفاده كرده و گياه را هرس ميكنند و سرشاخه ها را در سايه خشك ميكنند. اين گياه تا 20 سال در زمين اصلي باقي ميماند. بنابراين توجه به شرايط خاك قبل از ايجاد مزرعه اسطوخودوس الزامي است. از آفات مهم اسطوخودوس حشرهاي به نام سوفورونيا هيومرلا است كه لارو اين حشره سبب نابودي پايههاي اسطوخودوس ميشود كه براي مبارزه با آن از صابونهاي نيكوتيندار استفاده ميشود. فواصل كشت در اسطوخودوس حدود يك متر در يك متر است و تعداد آن 10000 تا 12000 بوته در هكتار است.
ممنون اطلاعت مفید و خوبی بود