ناهنجاری‌ها و انحرافات بدن اصطلاحی است که برای توصیف شکل‌های مختلف عدم توازن سیستم موسکولواسکلتال (اسکلتی-عضلانی) به خاطر پوسچر نادرست، نقص‌های مادرزادی و آسیب‌ها، استفاده می‌شود. تقریباً همه‌ی ما نوعی عدم توازن و انحراف در بدنمان داریم. برخی افراد ممکن است انحراف شدید، مانند گوژپشتی داشته و برخی فقط کمی گردی بالای کمر داشته باشند.
این انحرافات معمولاً در کودکی شروع می‌شوند، اما می‌توانند در اثر ضعیف بودن گروهی از عضلات یا ناهنجاری‌های اسکلتی نیز ایجاد شوند. این ناهنجاری‌ها می‌توانند ناشی از عادات نادرست مربوط به وضعیت بدنی (پوسچر)، مانند: پشت میز نشستن و قوز کردن، حمل مداوم بار، نوع شغل (مثلاً بدنساز بودن)، نقص‌های مادرزادی، آسیب (مثلاً تصادف) یا حتی مشکلات عاطفی، باشند. برخی از انواع رایج انحرافات بدن عبارتند از:
- داشتن سینه‌هایی مانند کبوتر
- افتادگی شانه
- کیفوز
- کمر صاف
- لوردوزیس (گودی کمر)
در ادامه مطلب، برخی از ناهنجاری‌ها و انحرافات شایع بدن مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
سینه کبوتری یا پکتوس کاریناتوم
پکتوس کاریناتوم یکی از دفورمیتی‌های نادر قفسه‌ی سینه است که به دلیل بیرون زدن استخوان سینه به جای قرار گرفتن آن داخل سینه ایجاد می‌شود. این ناهنجاری با نام‌های سینه کبوتری یا سینه کفتری و برجستگی قفسه‌ی سینه نیز شناخته می‌شود.
سینه کبوتری اغلب در کودکی ایجاد می‌شود و در سن بلوغ مشهودتر و برجسته‌تر می‌شود؛ گاهی اوقات ممکن است تا زمانی که کودک وارد مرحله‌ی شروع بزرگسالی می‌شود، مشخص نباشد.
علائم
گاهی اوقات بیرون‌زدگی استخوان قفسه‌ی سینه تنها علامتی است که فرد خواهد داشت.
برخی افراد ممکن است علائم دیگری داشته باشند که عبارتند از:
- تنگی نفس که بیشتر حین ورزش کردن رخ می‌دهد
- حساسیت به لمس یا درد در قسمتی که غضروف دچار رشد غیرطبیعی شده است
- عفونت‌های تنفسی مداوم
- آسم
- خستگی
- درد قفسه‌ی سینه
- بالا بودن ضربان قلب
این ناهنجاری ممکن است ناشی از بیماری‌هایی باشد که برخی از آن‌ها عبارتند از:
- بیماری‌های قلبی
- اسکولیوز، انحنای غیرطبیعی ستون فقرات
- کیفوز، گوژپشتی یا قوز کمر
- ناهنجاری‌های اسکلتی-عضلانی دیگر
- اختلالات بافت‌های پیوندی، مانند سندرم مارفان
- رشد غیرطبیعی
دلایل و عوامل خطر
پکتوس کاریناتوم یا سینه کبوتری به خاطر رشد غیرعادی غضروف پیوند دهنده‌ی دنده‌ها ایجاد می‌شود.
دلیل اصلی این مشکل ناشناخته است. این ناهنجاری می‌تواند موروثی باشد، اما برخی از عوامل ژنتیکی می‌توانند باعث بالا رفتن خطر ایجاد این مشکل شوند. سینه کفتری بیشتر در افرادی رخ می‌دهد که بیماری‌های ژنتیکی خاصی دارند. این بیماری‌ها و مشکلات عبارتند از:
- سندرم مارفان
- سندرم اهلرز دانلوس
- اختلالات متابولیک مانند هوموسیستینوریا
- سندرم نونان
- سندرم مورکیو
- بیماری استخوان شکننده
- سندرم کافین لوری
- سندرم قلب-صورت-پوست (CFC)
- اختلالات کروموزومی
تشخیص
به منظور تشخیص سینه کفتری، پزشک نحوه‌ی رشد استخوان سینه را بررسی خواهد کرد و برای این کار آزمایشات تصویری اشعه‌ی ایکس تجویز خواهد کرد.
در صورتی که این ناهنجاری باعث مشکلات تنفسی شود، ممکن است پزشک آزمایشات بررسی کارکرد ریوی را نیز تجویز کند. همچنین افرادی که علائمی مربوط به قلب دارند نیز باید اتکتروکاردیوگرافی یا اکوکاردیوگرافی انجام دهند.
توموگرافی کامپوتری (CT) یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) می‌تواند به پزشک کمک کند تا موارد شدیدتر را تشخیص دهد. اگر پزشک برای درمان جراحی را در نظر بگیرد، این تصاویر می‌توانند در روند عمل جراحی و برای برنامه‌ریزی عمل استفاده شوند.
بسته به ظاهر سینه کبوتری، ممکن است پزشک بخواهد مشکلاتی مانند: اسکولیوز، بیماری‌های قلبی مادرزادی یا سندرم مارفان را بررسی کند.
درمان
در حالی که برخی از کودکان و بزرگسالان ممکن است به خاطر سینه کبوتری علائم و مشکلاتی داشته باشند، اما معمولاً این ناهنجاری فقط مشکل زیبایی دارد. درمان به ظاهر آن و همچنین علائم آن بستگی دارد.
کمربند طبی
معمولاً در صورتی که فرد کودک یا بزرگسال باشد درمان راحت‌تر خواهد بود. درمان رایج برای سینه کبوتری در کودکان که میزان این ناهنجاری در آن‌ها کم باشد، استفاده از کمربندهای طبی است. برای این منظور از کمربند‌هایی که سفارشی ساخته می‌شوند و بیرون سینه قرار می‌گیرند استفاده می‌شود. کار کمربندهای طبی وارد کردن فشار بر ناحیه‌ای که بیشترین آسیب را از این مشکل دیده است می‌باشد تا قفسه‌ی سینه صاف شود.
جراحی
جراحی معمولاً برای افرادی است که استفاده از بریس برای آن‌ها مؤثر نبوده یا دوران بلوغ را پشت سر گذاشته باشند. همچنین ممکن است پزشک برای افرادی که علائم شدیدی دارند نیز جراحی را توصیه کند.
عمل راویچ (Ravitch) نوعی عمل جراحی است که در آن غضروف غیرعادی و بدشکل برداشته شده و استخوان سینه به شکل طبیعی قرار داده می‌شود.
افتادگی شانه
افتادگی شانه با کجی شانه تفاوت دارد. این مشکل مربوط به رادیکولوپانی گردن، یعنی وضعیتی که ناشی از التهاب یا آسیب به ریشه‌ی عصبی در ستون فقرات گردنی باشد، است.
دلایل
رادیکولوپاتی گردنی ممکن است در اثر اسپاسم یا گرفتگی عضلات، فتق دیسک گردن یا پارگی و فرسودگی ناشی از پیری در دیسک‌های ستون فقرات قسمت گردن، باشد. سندرم افتادگی شانه می‌تواند ناشی از ضعیف یا بلند بودن عضلات گردن که باعث بالا کشیدن تراپزیوس و عضلات دیگر شانه و فشار بر ریشه‌های عصب گردن می‌شود، نیز باشد.
علائم
برخلاف کجی شانه، افرادی که مشکل افتادگی شانه دارند معمولاً درد تیر کشنده‌ای احساس می‌کنند که ممکن است شدید باشد. همچنین ممکن است درد قفسه‌ی سینه، احساس گزگز یا بی‌حسی داشته باشند.
تشخیص
متخصص می‌تواند سندرم افتادگی شانه را با چشم تشخیص دهد، اما برای قطعی شدن تشخیص از آزمایشاتی مانند اشعه‌ی ایکس یا نوار عصب و عضله (الکترومیوگرافی یا EMG) استفاده خواهد شد. ممکن است از MRI نیز کمک گرفته شود.
درمان
پزشکان برای درمان افتادگی شانه ها، ورزش های تقویتی عضلات بالا نگهدارنده شانه را پیشنهاد می‌کنند. در صورتی که عارضه بیمار با انجام ورزش‌ها بهبود پیدا نکند، پزشک خرید قوزبند طبی را به بیمار پیشنهاد می‌دهد. قوزبند طبی شانه‌های شما را عقب نگه می‌دارد و بدین‌ترتیب موجب اصلاح وضعیت شانه‌ها می‌گردد.
کیفوز
کیفوز مشکلی در ستون فقرات است؛ در افراد مبتلا به کیفوز، ستون فقرات بیش از حد طبیعی به بیرون انحنا دارد. در نتیجه، قسمت بالای کمر بیش از حد گرد می‌شود. این انحنا می‌تواند باعث شود که فرد گوژپشت یا قوزکرده به نظر برسد. گاهی اوقات این ناهنجاری گوژپشتی یا قوز و یا گردی کمر نامیده می‌شود.
علائم
علامت اصلی کیفوز گرد بودن شانه‌ها یا قوز داشتن در بالای کمر است. سفت بودن همسترینگ (عضلات پشت ران) نیز می‌تواند از علائم این مشکل باشد.
افرادی که قوز شدید دارند ممکن است علائم زیر را نیز داشته باشند:
- درد و خشکی کمر و کتف
- بی‌حسی، درد یا گزگز پا
- خستگی شدید
- تنگی نفس یا مسکلات تنفسی دیگر به خاطر فشار ستون فقرات بر مسیر تنفسی
- مشکلات تعادلی
- اختلال در کنترل ادرار و مدفوع
دلایل
دلیل کیفوز به نوع آن بستگی دارد:
- به دلیل پوسچر (ناشی از وضعیت بدنی): وضعیت بدنی نادرست، تکیه دادن به عقب روی صندلی، حمل کیف‌های سنگین.
- به دلیل شوئرمن: مشکل در ساختار ستون فقرات.
- دلایل مادرزادی: مشکلاتی در ستون فقرات که قبل از تولد ایجاد می‌شوند.
دلایل دیگر کیفوز عبارتند از:
- سن، چون ستون فقرات با افزایش سن گردتر خواهد شد.
- آسیب به ستون فقرات
کیفوز چگونه تشخیص داده می‌شود؟
برای تشخیص باید به پزشک مراجعه کنید. همچنین ممکن است پزشک برای بررسی ستون فقرات معاینه‌ی فیزیکی انجام دهد. همچنین ممکن است پزشک از شما بخواهد تست خم شدن آدامز را انجام دهید؛ از شما درخواست می‌شود که در حالی که پاهایتان بهم چسبیده‌اند خم شوید و زانوهایتان باید صاف و دستانتان هم آویزان باشند. این تست به پزشک کمک می‌کند تا انحنای ستون فقرات یا مشکلات دیگر ستون فقرات، مانند اسکولیوز (انحنای ستون فقرات به سمت راست یا چپ) را ببیند.
ممکن است برای بررسی انحنای ستون فقرات آزمایشات تصویری اشعه‌ی ایکس هم برای شما تجویز شود. انحنای طبیعی بین 20-45 درجه است. اگر انحنا بیش از 50 درجه باشد یعنی فرد دچار مشکل کیفوز است.
درمان
ممکن است پزشک درمان‌های غیرجراحی را برای افرادی که کیفوز پوسچری دارند توصیه کند. همچنین درمان‌های غیرجراحی برای کیفوز شوئرمن هم در صورتی که انحنا کمتر از 75 درجه باشد، مؤثرند.
درمان‌ها عبارتند از:
- بررسی انحنا: تصویربرداری مداوم اشعه‌ی ایکس در دوران نوجوانی باعث تحت کنترل بودن رشد انحنا خواهد شد.
- فیزیوتراپی: ورزش می‌تواند باعث تقویت عضلات شکم و کمر و تسکین درد و بهبود وضعیت بدن شود. ورزش‌هایی هم هستند که باعث کشش همسترینگ کشیده شده و سفت می‌شوند و قسمت‌های دیگر بدن را تقویت می‌کنند.
- داروهای مسکن: داروهای ضدالتهابی می‌توانند باعث تسکین کمردرد شوند.
- بریس کمر: ممکن است پزشکتان در موارد نادر استفاده از بریس را پیشنهاد کند؛ معمولاً بریس برای کودکانی که در حال رشد هستند یا کیفوز شوئرمن دارند تجویز می‌شود. پزشک نوع بریس و ساعاتی که باید در طول شبانه روز از بریس استفاده کنید را به شما خواهد گفت.
