اقاقیا گیاهی است خوش بو که نام علمی آن Robinia pseudoacacia است. زمان رویش این گیاه ماه اردیبهشت تا خرداد (می تا ژوئن) می باشد. اقاقیا به راحتی در هر نوع خاکی رشد می کند، به خصوص در مناطقی با آب و هوای معتدل مانند شمال آمریکا، اکثر مناطق اروپا، جنوب آفریقا، ایران، افغانستان، هند، مناطق شرقی آسیا و … به فراوانی یافت می شود. اقاقیا گونه های مختلفی دارد که بیشتر مواقع، اقاقیای به کار رفته در غذا یا دارو، اقاقیای senegal (L.) Willd است. این نوع اقاقیا به شکل صمغ است و روی پاکت آن، عبارت «صمغ اقاقیا» نوشته شده است. این گیاه علاوه بر مصارف خوراکی، خواص دارویی و درمانی بی نظیری دارد که در این مطلب با گوشه ای از خواص اقاقیا آشنا می شویم.
قسمت‌های خواراکی این گیاه شامل دانه ها، گل‌ها و ریشه گیاه می باشد. دانه ها بعد از حرارت دیدن، حالت اسیدی خود را از دست می دهند و قابل خوردن می شوند. گل‌های گیاه نیز بعد از جوشاندن به صورت مربا قابل استفاده هستند. این گل‌های زیبا بعد از خشک شدن نیز می توانند به عنوان دمنوش استفاده شوند. علاوه بر این اقاقیا مولد عسل می باشد. زنبورها از شهد این گل‌ها استفاده می کنند و عسل تولید می نمایند.
برای استفاده این گیاه در عرصه درمانی از گل‌ها، برگ‌ها و ریشه گیاه می توان استفاده نمود. گل‌های این گیاه خواص ضد اسپاسم، معطر، ادرارآور، نرم کننده و ملین دارند و به دلیل دارا بودن ترکیبات بنزوآلدهیدی، ضدتومور می باشند.
خواص اقاقیا:
بهبود مشکلات گوارشی
خواص درمانی گیاه اقاقیا در زمینه مشکلات گوارشی ثابت شده است و مشهورترین اثر این گیاه برای درمان ترش کردن معده، سوزش سر دل و التهاب معده می باشد.
شکوفه های اقاقیا مدر، نرم کننده و ضد اسپاسم می باشد. و از دمنوش یا عصاره این گیاه برای پاکسازی بدن می توان کمک گرفت.
درمان زخم
معمولا اقاقیا به عنوان یک درمان موضعی برای زخم‌ها به کار می‌رود. پزشکان، دانشمندان و محققان معتقدند که این تاثیر می‌تواند به دلیل برخی ترکیبات آن مانند آلکالوئیدها، گلیکوزیدها و فلاونوئیدها باشد. در یک مطالعه، گونه‌ای از اقاقیا به نام اقاقیای caesia بر روی موش‌ها و به عنوان درمان موضعی زخم‌ها مورد آزمایش قرار گرفت. این ماده در مقایسه با درمان‌های استاندارد، سریع‌تر نتیجه دارد.
یک مطالعه دیگر که بر حیوانات انجام شد نیز نشان داد که اقاقیا به درمان زخم‌ها کمک می‌کند.
سلامت دهان و دندان
اقاقیا برای سلامت دهان و دندان بسیار مفید است. در واقع عصاره گونه‌ای مانند اقاقیای کاتکو در تولید محصولات مریوط به دندان مانند دهان‌شویه‌ها به کار می‌رود تا از التهاب لثه جلوگیری کند. همچنین پودر اقاقیا در ساخت نوعی خمیردندان به کار می‌رود که دندان‌ها را تمیز می‌کند اما آسیبی به سطح دندان نمی‌زند.
بر اساس مطالعه قدیمی صورت گرفته در ۱۹۹۹ مشخص شد که این پودر دندان، بیش از دو سوم جرم دندان و در برخی موارد حتی ۱۰۰ درصد آنها را پاک می‌کند.
کاهش چربی بدن
یکی دیگر از خواص اقاقیا کاهش چربی بدن است. در واقع صمغ اقاقیا توانایی حفظ وزن بدن در طیف سالم را داشته و به کاهش چربی کلی بدن کمک می‌کند. در مطالعه‌ای که بر ۱۲۰ زن انجام شد، ۳۰ زن به مدت شش هفته، روزانه ۳۰ گرم صمغ اقاقیا و ۶۰ زن دیگر دارونمایی حاوی ۱ گرم پکتین دریافت کردند. نتایج نشان داد شاخص توده بدنی زنانی که صمغ اقاقیا دریافت کردند، کاهش یافت. درصد چربی بدن آنها نیز بیش از ۲ درصد کاهش یافت.
تسکین سرفه و گلودرد
توانایی صمغ اقاقیا در کاهش تحریک و التهاب مشهور است. بنابراین به تسکین سرفه کمک می‌کند. خواص صمغ اقاقیا باعث شده که این مایع در محلول‌های درمانی به کار رود که گلو را پوشش داده و در برابر تحریکات از گلو محافظت می‌کند. استفاده از اقاقیا برای سرفه، جلوی گلودرد را می‌گیرد و از علائمی مانند گرفتگی صدا جلوگیری می‌کند.
کاهش خونریزی
گیاه اقاقیای greggii که در ایالات متحده و مکزیک یافت می‌شود می‌تواند برای متوقف کردن جریان خون در بریدگی‌های عمیق، زخم‌ها و بریدگی‌های سطحی مورد استفاده قرار گیرد. ریختن دمنوش اقاقیا روی بریدگی‌ها، درمانی موثر است. این ماده برای بند آوردن خونریزی شدید و کشتن باکتری‌های موجود در بریدگی مفید است.
کیسه صفرا
در افرادی که به بیماری های کیسه صفرا مبتلا هستند، گیاه اقاقیا یک پیشنهاد عالی است زیرا این گیاه باعث تحریک جریان صفرا می شود. برای تحریک ترشح و جریان یافتن صفرا دمنوش برگ‌های گیاه اقاقیا مفید می باشد.
عوارض جانبی اقاقیا:
قبل از مصرف هر گونه اقاقیا با پزشک خود مشورت کنید تا به واکنش حساسیتی یا تداخل دارویی دچار نشوید. اقاقیای senegal با برخی از داروها تداخل دارد. برای مثال، ممکن است از جذب آنتی بیوتیک‌ها جلوگیری کند.
برخی از انواع اقاقیا حاوی مواد شیمیایی سمی هستند که می‌توانند باعث ریزش مو، تاثیر بر توانایی دستگاه گوارش در جذب مواد مغذی و جلوگیری از رشد شوند. اقاقیایی که با آن آشنایی ندارید را مصرف نکنید. همچنین درمورد مصرف اقاقیایی که برای استفاده در غذا فرآوری نشده است با پزشک یا فرد متخصص مشورت کنید.
اقاقیا معمولا در خوراکی‌های فرآوری شده وجود دارد اما به شکل آسیاب شده، پودر یا کامل نیز در فروشگاه‌ها یافت می‌شود. مطالعات بالا نشان می‌دهند که مصرف ۱۵ تا ۳۰ گرم اقاقیا در روز بی‌خطر است اما قبل از دادن آن به کودکان و سالمندان با پزشک مشورت کنید. آنها می‌توانند دوز مورد نظر برای جلوگیری از مشکلات گوارشی یا جذب را مشخص کنند.
